زندگی در جنگ همواره جریان داشت و رزمندگان در اوقات فراغت‌شان به فعالیت‌های مختلفی می‌پرداختند.بحث زمان در جبهه بسیار مهم بود و رزمندگان نمی‌گذاشتند این زمان‌ها به بطالت بگذرد و برعکس استفاده‌ای بهینه از اوقات فراغت‌شان می‌کردند.
تحصیل
ادامه تحصیل و درس خواندن یکی از کارهای مهم رزمندگان در جبهه بود. بسیاری از رزمندگان در سنین نوجوانی و جوانی بودند و به خاطر شرایط حساس کشور درس‌شان را نیمه‌کاره رها می‌کردند و به جبهه می‌آمدند. درس خواندن دغدغه بسیاری از این نیروها بود و آنها با هماهنگی آموزش و پرورش در جبهه ادامه تحصیل می‌دادند.دانش‌آموزان زیادی در مناطق جنگی حضور داشتند و با تحمل سخت‌ترین شرایط و با عشقی وصف‌ناشدنی مشغول به ادامه تحصیل بودند. آنان به تحصیل و حضور در جبهه به عنوان دو تکلیف مقدس مى‌نگریستند که باید در کنار هم بدان عمل مى‌شد.یکی از رزمندگان با بیان خاطره‌ای می‌گوید:«در چهارراه امام رضا(ع) به چهره آشنایی برخوردم که انگار داشت چیزی می‌خواند. در حالی که هر چند دقیقه یک بار خمپاره‌ای در همان حوالی منفجر می‌شد، نزدیکش رفتم. بعد از سلام و احوالپرسی کتاب را از دستش گرفتم ببینم چه چیز مهمی را در این اوضاع و احوال مطالعه می‌کند. دیدم کتاب زبان انگلیسی دوم راهنمایی است. به شوخی گفتم: لابد فردا امتحان داری؟ گفت: نه، از گردان جا ماندم و اینجا منتظرم تا آشنایی پیدا کنم و مرا به مقر راهنمایی کند. پرسیدم: چطور شد در عملیات کتاب به همراه خودت آوردی؟ گفت:هر کجا جای خواندن باشد، می‌خوانم. گفتم: دیگر موقع عملیات، وقت خواندن نیست. گفت: من خیلی وقت‌ها را بیخودی از دست دادم. نمی‌خواهم بیش از این ضرر کنم. این دوستم که نامش محمد تقوی بود در مرحله بعدی عملیات به شهادت رسید.
خواندن قرآن و احادیث
شهید محمد بروجردی همواره به نیروهایش توصیه می‌کرد جای غیبت و صحبت‌های بیهوده، حدیث بخوانند. زمانی که عملیاتی در جریان نبود، نیروهای شهید اسماعیل دقایقی، فرمانده لشکر ۹ بدر را در حال خواندن قرآن می‌دیدند. اگر کسی برای کاری نزد او می‌رفت، انگشتش را در لای قرآن می‌نهاد و بعد از لحظاتی دوباره آن را می‌گشود و شروع به تلاوت می‌کرد. همین قرآن خواندن فرمانده باعث می‌شد نیروها هم تشویق شوند و قرآن بخوانند. شب‌ها برای خواندن قرآن فرصت مغتنمی بود. بسیاری از نیروها در خلوت شبانه‌شان مشغول خواندن قرآن می‌شدند. یکی از رزمندگان تأثیر خواندن قرآن در جبهه را چنین بیان می‌کند: «قرآن به انسان نیرو و آرامش می‌دهد و من در این شرایط احتیاج به قدرت و آرامش دارم. وقتی توان و آرامش لازم را از قرآن گرفتم، به انجام وظیفه مشغول خواهم شد.»
قاری قرآن کریم «محمد بنیادی» با بیان اینکه فعالیت‌های قرآنی همواره در بین رزمندگان جاری بود، می‌گوید:« من در آن زمان فعالیت‌های قرآنی بسیاری داشتم به طوری که حتی در جبهه هم اقدام به برگزاری کلاس‌های تفسیر و قرائت قرآن می‌کردم و گاهی نیز قصه‌های قرآنی تعریف می‌کردم که این داستان‌های قرآنی باعث تقویت روحیه افراد می‌شد به طوری که حتی برخی از آنها در لحظه اطلاعات عملیات بخشی از داستان را به هم متذکر می‌شدند تا مصمم‌تر برای تحقق وعده الهی گام بردارند.»
ورزش
داشتن آمادگی جسمانی رزمندگان در جبهه یکی از شرط‌های اساسی جهت مقابله با دشمن بود. ورزش‌های زورخانه به دلیل تقویت روحیه پهلوانی و ضرباهنگ تندش محبوبیت زیادی میان نیروها داشت.کشتی هم به دلیل بالا بردن توان بدن طرفداران زیادی داشت. حتی ورزش‌های گروهی مثل والیبال و فوتبال هم با وجود خطراتی که ممکن بود به وجود بیاید انجام می‌شد. محمدمیرزاخانی که مسابقات گل‌کوچک فوتبال را در جبهه برگزار می‌کرد، با بیان خاطرات آن روزها بیان می‌کند: «حدود هفت یا هشت تیم در مسابقات شرکت کردند که یک هفته به طول انجامید.بسیاری از بچه‌ها چون کتانی نداشتند پابرهنه در آن زمین خاکی بازی می‌کردند. واقعاً باور کردنی نبود. در روز می‌توانستیم نهایتاً دو یا سه بازی برگزار کنیم. اتفاقاً مسابقات خیلی داغ و هیجانی شده بود و حتی بچه‌هایی که بازی نمی‌کردند دور زمین جمع می‌شدند و تشویق می‌کردند.»
منبع: روزنامه جوان
